26 april 2014 – Column Sjaak Grosthuizen: Discovery: struggle for coalition
Reeds op de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen wist Judith de Jong, de lijsttrekster van de PvdA dat het haar taak zou worden de volgende dag reeds een start te maken met de coalitiebesprekingen. De uitslagen kenden een verrassende wending. Met gelijkblijvende fractiebezetting evengoed de grootste fractie te worden vroeg om een uiterst nauwkeurige analyse van wat haalbaar kon zijn. In de vooravond van de verkiezingen konden de tegenstellingen nauwelijks groter zijn. Het vormen van een coalitie, die het de volle vier jaar zou moeten uithouden met elkaar en die in en voor de stad grootse zaken tot stand moest brengen, was een verantwoordelijkheid die voor menig politicus een veel te zware last zou blijken.
Judith besefte dat ze de komende weken op eieren zou lopen.
Zou Judith, hoewel gepokt en gemazeld in het politieke strijdperk in Hoorn en in de Flevopolders, in staat zijn uit de nooit eerder zo versnipperde raad een door de meerderheid gesteund College te vormen? Judith besefte dat ze de komende weken op eieren zou lopen. Met elke fractievoorzitter had ze een startgesprek, waaruit in grote lijnen duidelijk zou moeten worden of daar goed garen mee te spinnen was. Wie van de partijen zou voldoende spinproof zijn voor het te weven kleed?
Met inzet van alle ervaring, doorzettingsvermogen, mensenkennis en bestuursgevoel zou het Judith, in ieder geval op papier, goed moeten lukken, ondanks de risico’s die het politieke strijdperk karakteriseren. Een van de schier onneembare hobbels was het op één lijn kunnen komen met de partijen waarmee om het hardst was gestreden om de te veroveren zetels.
De sterkte van hun gevoel van teleurstelling was omgekeerd evenredig met haar gevoel van triomf.
Al heel snel werd het Judith duidelijk dat een coalitie met VVD en VOCHoorn niet kon worden dooronderhandeld, omdat de verschillen in de verkiezingsstrijd te fel waren uitgelicht. Judith wees de mogelijkheid af met een of meer lokale splinterfracties door te gaan. De sterkte van hun gevoel van teleurstelling was omgekeerd evenredig met haar gevoel van triomf.
De gesprekken met CDA-voorvechter Michiel Pijl en diens strijdmakker Arthur Helling van D66 leken vruchtbaar, maar hoeveel moest zij opgeven van haar verkiezingsbeloften om een coalitieprogramma zonder tunnelplannen te kunnen compenseren? Altijd ligt het gevaar van overcompensatie op de loer. Daarnaast was er de dreiging van het overcompenseren op de sociale actiepunten van de SP. En hoeveel verschillen haar groene wensen met die van GroenLinks?
De gesprekken waren taai, maar godlof steeds meer gericht op de belangen van de stad dan van de partij. Na een week stevig onderhandelen met de vier andere partijen werden de eerste contouren zichtbaar, alleen niet voor de razend nieuwsgierige pers. Desgevraagd kon zij verwijzen naar het mooie gezegde over broedende kippen.
De tweede week van overleggen brak aan. Er waren zaken die eerst uitgerekend moesten worden door een onafhankelijk en degelijk instituut. Met toenemende spanning werd naar de uitslag daarvan uitgekeken. Zou alle moeite nu vergeefs zijn geweest? Judith realiseerde zich dat de tijd begon te dringen. Bij het ingaan van de derde week waren nog niet alle hobbels genomen. Judith ontdekte dat overleg met coalitiepartners moeizamer was dan met de eigen fractiegenoten. Haar mogelijke coalitiegenoten hadden meer noten op hun zang dan ze had ingeschat. De onderhandelingen dreigden in een impasse te raken. In Hoorn betekent impasse niets minder dan het einde van het overleg.
In de nabijgelegen gemeenten werden de nieuwe samenstellingen van coalities en colleges in de publiciteit gebracht. Hier en daar werd daar openlijk nog strijd over geleverd. Judith wilde, niet ten koste van alles, maar toch van veel, vermijden dat zij met de beoogde coalitiepartijen rollend over straat zou gaan. Haar inspanningen om op een goede, zelfs voorbeeldige manier, te laten zien dat het ook anders kan, bereikten de grenzen van wat menselijkerwijze kon worden verwacht.
Bloedstollend steeg de spanning.
Dan was er nog een laatste grote hobbel te nemen. Wie levert waarvoor een wethouder? Vijf wethoudersposten zouden elke deelnemende coalitiepartij tevreden houden. Maar zijn er wel vijf nodig? Zeker nu zij het verhaal over het beter besteden van overheidsgeld uit de verkiezingsstrijd geloofwaardig moest houden. Zou zijzelf wethouder willen zijn? Van financiën natuurlijk, want dat is altijd de zwaarste post. Mathé of Nel van de SP bij sociale zaken? Zou ze dan de uitvoering van die plannen willen betalen? Zou Arthur van D66 over te halen zijn weer wethouder te worden? En kan Michiel van het CDA over belangrijker zaken gaan dan het strooizout? Zou de welbespraakte GroenLinkse Samir een te moeilijke coalitiegenoot blijken? Bloedstollend steeg de spanning.
De tijd begint nu wel erg te dringen. Hoe langer het duurt, des te meer resultaten zouden burgers mogen verwachten. Judith ziet de beren op de weg, de hoogte van de hobbels, de te slechten barrières. Zou ze deze vijfde week alsnog mislukken? Worden de onderhandelaars overvallen door het laatstehoopsyndroom? Stem volgende week weer af op uw zender Radio Hoorn om te vernemen hoe dit verkiezingsavontuur afloopt!