23 augustus 2015 – Column Sjaak Grosthuizen: Kuddegeest
Meestal lukt het me om bij politieke items enigszins te doorgronden hoe bepaalde volledig tegenovergestelde ideeën vechten om een plekje voor bestuursbeslissingen. Bij politiek gaat het altijd om geld dat moet worden uitgegeven voor wat dan ook en de keuzes die je moet maken, omdat een dubbeltje maar één keer kan worden uitgegeven. Traditioneel hoort daar een overtuiging achter te zitten. Dat noemen we bijvoorbeeld christendom, socialisme of liberalisme. Er zijn er natuurlijk veel meer, ook met mooie namen die op te zoeken zijn in woordenboeken en encyclopedieën, maar alle komen uit een mooie bron die ‘mens in de samenleving’ heet.
Het is de samenleving van groepszoogdieren met een bewustzijn van zichzelf en van de nuttige en lastige medesoortgenoot waaruit overtuigingen van diverse kleuren voortspruiten. Gisteren zag ik dat op wat primitiever niveau in een dierentuin. Een groep mantelbavianen die bivakkeren op een groot terrein met klim- en schuilelementen. Een flinke groep met vrouwtjes met en zonder kinderen en mannetjes in diverse leeftijdscategorieën en vooral lichaamskracht.
Er heerste daar een hiërarchie, gebaseerd op de kracht van een leider. Wie daaraan twijfelde door openlijke uitdagingen of zich stiekem vergrijpen aan de vrouwtjes werd meedogenloos op zijn plaats gezet. Wie zich schikte in de sociale positie en geen moeite had met de hoeveelheid toegewezen voedsel en vervulling van andere behoeften, leefde een relatief rustig leven. Je zou medelijden kunnen krijgen voor deze dieren.
In gedachten zag ik ons, mensen, elkaar op de bavianenmanier achterna zitten omdat we ons niet naadloos wilden schikken in het eigenbelang van de leider. Belachelijk natuurlijk en ik glimlachte bij die gedachte. Totdat er een moment van inzicht doorbrak. De mensheid doet nog steeds hetzelfde en zelfs met nog veel groter meedogenloosheid. Ik zag even geen wegstuivende bavianen, maar wegvluchtende mensen. In grote paniek op veel te kleine bootjes bijvoorbeeld, want dat zijn de meest verse beelden van vluchten voor leiderschap.
Wij, mensen met een wat grote verstand, bezitten nog steeds dezelfde primitieve instincten en behoeftes. We zijn roedeldieren, kuddedieren. Sociale wezens horen we liever, omdat dat wat beschaafder klinkt. We leven in grote groepen bij elkaar. Ooit in een ver verleden hebben de primitieve samenlevingscodes plaatsgemaakt voor geciviliseerde samenlevingsafspraken. Toen zijn godsdiensten ontstaan. Die waren ideaal om de onbegrijpelijke gevaren die de groep bedreigden het hoofd te kunnen bieden en ontzag en waardering voor hem of haar die deze gevaren meestal wist te bezweren en zo de hele stam wist te behouden. Hoe groter de groep, hoe ingewikkelder ook de manier om de groep bij elkaar te houden en te laten profiteren van de stukjes voorspoed die een omgeving kon bieden.
We zijn roedeldieren, kuddedieren.
We zijn nu tienduizenden jaren verder. De groepen zijn te groot voor één leider. Stamverwantschap leeft nog slechts voort in de onderbuik en er zijn veel te veel inzichten die te maken hebben met het profiteren van stukjes mogelijke voorspoed. Namen van nuttige samenlevingsinzichten passen goed in moeilijke quizzen. Slechts een deel van onze politieke stromingen is nog op die inzichten gebaseerd.
Het politieke zomerreces is nagenoeg voorbij. Onze politici roeren zich reeds. In ieder geval landelijk. We hebben onze stam te snel uitgebreid met stammen die er niet goed bij passen. Misschien om te voorkomen dat een vijandelijke stam ze anders had opgenomen. Er komen vluchtelingen uit stammen met rigide samenlevingscodes. Komen die onze samenlevingscodes omarmen of zoeken ze alleen een veilige schuilplaats? Wat doen wij als één van de honderden miljoenen individuen hiermee? Met welk inzicht kunnen we hiermee goed omgaan?
Mijn interesse gaat grotendeels naar de lokale politiek. Vijfendertig goed bedoelende mannen en vrouwen en een paar handjesvol commissieleden die onze Hoornse samenleving in goede banen willen leiden. Vanuit prachtige inzichten natuurlijk. Dertien verschillende inzichten, waarvan een flink deel zonder op te zoeken titel. Dat is de nieuwste ontwikkeling in onze samenleving. Steeds verder versnipperende inzichten. Ik hoop één ding van ganser harte dat het niet valt onder één noemer: eigenbelang. Dan zie ik ook in Hoorn bavianen rennen.
