11 maart 2020 – Column Peter Ursem: Clandenken
Het is goed om tijdens uitstapjes naar heel andere oorden de ogen en oren goed geopend te houden, want er is zoveel te zien en te horen waarmee je je kennis en misschien wel inzichten in zaken kunt vergroten. Schotland is het land waar ik momenteel rondreis om waar te nemen wat ik doorgaans alleen via leeswerk en digitale informatiewegen tot me kan nemen.
De reisleidster is behoorlijk op de hoogte van de verhalen die bij de plekken horen die we passeren en aandoen. Ik hoor van haar ook verhalen over de Schotse clans. Nu is de vertaling van het woordje clan ‘kinderen’. Een clan bestaat uit familieleden, maar ook pachters en anderen die in dienst zijn bij de familie horen bij een clan. Er waren pachters die de achternaam van hun landheer aannamen, om hun verbondenheid met de clan te bewijzen. En de tartan met een specifieke ruit en kleur droeg daar ook toe bij.
Een clan woonde in een bepaald gebied in de highlands of lowlands van Schotland. Ze leefden voornamelijk van de opbrengsten van het land en dat betekende ook dat het gebied waar de clan resideerde belangrijk genoeg was om te verdedigen tegen roofzuchtige instelling van andere clans betreffende de juiste grenslijnen. Daarnaast heeft zich een bittere strijd afgespeeld tussen de Schotten en de Engelsen.
Is het een goed idee om groepen mensen samen te voegen?
De Engelsen wilden beide gebieden verenigen in één koninkrijk. Verenigen was toen een ander woord voor inlijven. En de Schotten reageerden met bijna alle clans op dezelfde manier als van elke bevolkingsgroep in de wereldgeschiedenis, die moest ervaren dat zij de zeggenschap over zichzelf dreigde te verliezen. Dit soort gedwongen samensmeltingen leidden maar zelden tot verbetering van de levensstandaard van de groep die werd ingelijfd bij een sterkere andere groep. De inlijvers gingen er vaak zelf ook niet zoveel meer op vooruit als vooraf werd gesuggereerd door de leiders.
Bij de Schotten leven nog steeds de sentimenten voor een afscheiding onder de huidige bevolking, want de gemaakte beloften zijn door de Engelsen nimmer helemaal waargemaakt. Ik ben geneigd om de Schotten gelijk te geven in hun wens tot afscheiding, Zeker nu duidelijk is geworden dat de Brexit niet de meest populaire beslissing is van de Schotse bevolking.
denk ik zomaar aan de zeven gemeenten van Westfriesland
Is het een goed idee om groepen mensen samen te voegen? Is het mogelijk zonder gedonder? Jawel, maar ik vrees dat ik psychologen en antropologen gelijk moet geven wanneer die stellen dat er aan zekere voorwaarden moet worden voldaan, wil je dat met een beetje kans op succes realiseren. Denk maar aan fusies van bedrijven, clubs of gemeenten. Ik durf zelf te stellen dat deze column op deze plek deels te danken is aan niet begrepen fusiegevoelens.
In het wonderschone winterse landschap van Schotland denk ik zomaar aan de zeven gemeenten van Westfriesland. Is er sprake van zeven atypische clans? Dat zou zomaar eens kunnen. Alleen zijn het in deze 21e eeuw niet een soort clanhoofden of lairds die bepalen wat de gemeenten met elkaar gaan doen. De wens om intiemer samen te gaan moet van onderop komen. Ach, het is de Schotten nu ook wel een beetje gelukt om samen één natie te zijn.