6 mei 2020 – Column Peter Ursem: Vrijheid
Ik heb niet de pretentie over vrijheid betere dingen te zeggen dan de sprekers in de afgelopen dagen. Toch krijg ik de indruk dat veel mensen het begrip vrijheid een waarde toekennen die het begrip onvoldoende omschrijft. Wanneer de intelligente lockdownmaatregelen worden versoepeld, dan verzuchten velen dat de vrijheid lonkt. Er werden vergelijkingen gemaakt met de situatie in de Tweede Wereldoorlog. Toen waren we ook niet vrij. Deze opmerking betekent de ultieme devaluatie van het kostbare gedachtegoed achter vrijheid.
Vrijheid betekent voor veel mensen dat ze mogen doen, laten en zeggen wat ze willen. In het stukje over gewetensbezwaren zei cabaretgroep Don Quishocking ooit: ‘Vrijheid blijheid u bent vrij. Hier mag ieder doen en laten wat ‘ie wil. Mits u zich houdt aan onze op democratische wijze tot stand gekomen spelregels, maar dat spreekt vanzelf.’ Een deel van de boodschap toen was dat de overheid weliswaar gekozen is door een meerderheid van de stemmers, maar dat deze constructie je ook voor gewetensdilemma’s kon stellen.
Passen dat soort ideeën in de zo te koesteren vrijheid?
Hoort bij vrijheid ook dat je kunt zeggen wat je wilt? Wat is er dan fout aan de discriminerende boreale teksten van de Baudetjugend? Die leden zijn geroyeerd omdat ze opvielen toen ze te ver voor de partijmuziek uit liepen. Een heel ander geluid op de radio is gestopt omdat er doodsbedreigingen werden geuit. De zender FunX liet in het programma Ramadan late night muziek horen en dat is volgens een groep extremistische islamregeltjesfetisjisten verboden. Een iets te grote politieke stroming wil een hele godsdienst uit het land bannen. Passen dat soort ideeën in de zo te koesteren vrijheid?
Ik denk dat het geen kwaad kan om nog eens artikel 1 van onze grondwet te bekijken. ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ Dit artikel maakt duidelijk dat er dus in ieder geval één grens is aan de vrijheid: het uitsluiten of belagen van dit vrijheidsbeginsel. Op het moment dat jouw handelen vrijheidsbeperkend wordt voor anderen, ben je fout.
Die vrijheid is van en voor ons.
De vrijheid die wij elk jaar bejubelen is kostbaar. Een overheid die toestaat dat daar aan getornd wordt of die daar zelf beperkend in bezig is, vernietigt de vrijheid. Als je wilt weten hoe dat er uitziet, kun je zelfs in Europa al terecht. Polen en Hongarije kunnen al niet meer beschouwd worden als landen met de vrijheid die we hier met alle macht overeind trachten te houden. Het koesteren van de vrijheid is echter niet bij uitsluiting de taak van de overheid. Die vrijheid is van en voor ons. Het is onze taak hier zorgvuldig mee te zijn. Hier ligt dan de door prominente sprekers in de afgelopen dagen genoemde verantwoordelijkheid. Vaak lijkt het of de mate van besef van vrijheid gekoppeld is aan intelligentie.
Ook tijdens een eindeloze quarantaine is er in ons land echte vrijheid. Ik hoop zo vurig dat het Nederlandse volk op dit gebied een intelligenter volk blijkt te zijn dan het Amerikaanse.