14 juli 2021 – Column Peter Ursem: Niet blij met miljarden extra
De regering heeft gezien en begrepen dat coronamaatregelen voor het onderwijs niet altijd goed hebben uitgepakt. Naast geluiden van opgetogen leraren in het voortgezet onderwijs dat er zoveel leerlingen slaagden voor de examens kon je ook horen dat er kinderen waren die door de maatregelen van het afgelopen jaar een flinke leerachterstand hebben opgelopen. Om dat een beetje te herstellen heeft men diep in de diepe zakken getast en het onderwijs verrast met 8,5 miljard steun. Je zou moeten verwachten dat de onderwijswereld jubelend elkaar elleboogstootjes geeft en kuitenflikkers maakt om het te vieren. Eindelijk lucht! We kunnen weer vooruit!
En toch hoor je over deze maatregel meer kritiek vanuit dat onderwijswereldje dan juichkreten. Zijn ze dan nooit tevreden? O ja, vast wel. Ik heb dat indertijd een paar keer mogen meemaken. Maar het extra infuus zou je eerder kunnen kenmerken als een politiek gebaar waarmee politici later kunnen zeggen dat hen niets te verwijten valt, want zij hebben er alles aan gedaan om de zaken weer goed te krijgen. Je kunt ontzettend veel doen met dat vrijgemaakte bedrag. Extra handjes in de klas, je kunt het nu betalen.
Zijn ze dan nooit tevreden? O ja, vast wel.
Daar en op meer plekken ligt juist het probleem. Waar vind je extra handjes? Het aantal leraren was al aan de krappe kant en nu vreest men dat door het extra geld veel leerkrachten juist de kans te baat nemen om op andere plekken te gaan werken dan waar de leerachterstanden evident zijn. En omdat het geld binnen tweeënhalf jaar uitgegeven dient te zijn is het de vraag of er ook iets structureels voor elkaar gebracht kan zijn.
Die tijdsdruk snap ik wel. Er zijn genoeg schoolbesturen geweest die een flinke spaarpot aanlegden van het geld dat jaarlijks nodig leek te zijn. Met het argument, dat er genoeg geld achter de hand gehouden diende te worden omdat de rijksoverheid nogal grillig kan zijn met het vergoeden van het een en ander, kan ik ook wel leven. Maar wanneer geld beschikbaar komt om leerachterstanden weg te werken moet ook mogelijk gemaakt worden om dat te kunnen doen. En heeft elke school dat geld in gelijke mate te maken met leerachterstanden?
Leerachterstanden bestaan al veel langer dan de achterstanden door corona. Die structurele achterstand behoeft structurele aanpak die veel verder gaat dan het deponeren van een zak met geld bij schoolbesturen. Ik durf zelfs te beweren dat men op veel scholen met achterstandsleerlingen een heel matig beeld heeft van wat achterstand nu eigenlijk inhoudt. Gelukkig kon ik lezen dat er vanuit de PO-raad steun wordt verleend voor ‘werkplaatsen onderwijsonderzoek’, waar basisscholen, hogescholen en universiteiten samen praktijkgericht onderzoek doen naar een zo effectief mogelijke aanpak van achterstanden. Er zijn, ook op de scholen met veel achterstandsleerlingen, te weinig speciaal daartoe geschoolde leerkrachten aanwezig en ik vrees dat een echt zinvolle opleiding tot leraar achterstand nog helemaal niet bestaat!
Er is vooral een grote achterstand bij aanpak van de achterstand.
Een andere discussie die oplaaide was die over de salariëring van de leerkrachten in het basisonderwijs. Met wil graag de salarissen gelijktrekken met die voor het voortgezet onderwijs. Er mag wel degelijk kritisch gekeken worden naar die verschillen, maar tegelijk moet je ook kijken naar de scholing die leerkrachten hebben genoten. Is een PABO-opleiding toereikend genoeg? Wanneer die scholing specialistischer is zodat onderwijsknelpunten professioneel aangepakt kunnen worden, mag daar een passender loonbeleid tegenover staan.
Ik denk ook even aan de rol van de onderwijsinspecteurs. Te vaak kon je constateren dat door deze figuren meer aandacht moest gaan naar de organisatie en de verslaggeving van het onderwijs, dan naar onderwijsaanpak. En wanneer we wethouders onderwijs op hun daden gaan beoordelen zou je af en toe ook hopen dat een passende vooropleiding voor die functie wordt bedacht. Zo’n vooropleiding zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden ingericht voor onderwijsministers die met een paar miljard en mooie woorden meent goed werk te verrichten. Er is vooral een grote achterstand bij aanpak van de achterstand. Hoeveel miljard is nodig om tot dat besef te komen?
