11 augustus 2021 – Column Peter Ursem: What’s in a name?
Ik weet het, het is volstrekte onzin om een stukje over Westfriesland te betitelen met een Engelse titel. Maar ja, de titel stond er als eerste en de eerste zin gaat erover en deze zin ook weer, dus het veranderen van de titel betekent ook het weglaten van een complete inleidende alinea. Met de zomerwarmte van vandaag is dat een minder aantrekkelijke gedachte.
Toch slaat de titel op het onderwerp waar we vanmorgen over spraken tijdens het ontbijt in een hotelletje in Wervershoof of om preciezer te zijn: in Onderdijk. We hadden het met de dame die het ontbijt verzorgde over Westfriesland en op gegeven moment spraken we over de herkomst van de Westfriese plaatsnamen. Zo wist zij te vertellen dat de plaatsnaam Lutjebroek afgeleid kan worden van het stukje lutje, dat klein betekent en broek dat verwijst naar moerasland.
Wonen in Hoorn en dan een hotelletje zoeken in dezelfde omgeving is iets wat zijn oorsprong heeft in de professionele aanpak van de vloer op onze benedenverdieping. Wij kunnen dan een paar dagen ons huis niet in en om een andere dringende reden kunnen we er niet meteen een vakantiereisje in het buitenland aan koppelen. En wat is er mis met het verblijven op een andere plek in het uitnodigende Westfriese gebied?
Wij wonen al enige decennia in Hoorn. De naam Hoorn is afgeleid van horne, dat hoek betekent en ook in vroegere tijden was het gelegen op de plek waar toen het Vlie en later de Zuiderzee een hoek in de kustlijn liet zien. Hoe breed we het aan te leggen strand bij Hoorn ook maken, die hoek zal er altijd wel in blijven. In de 12e eeuw waren heel wat dorpen en woonbuurten al van een naam voorzien en hoewel de spelling toen iets anders zal zijn geweest, was de plek al bepaald. Wervershoof stond toen op de kaart ingetekend als Waerfartshoeve, hetgeen betekende dat ene Waerfart op die plek zijn boerderij had. Ursem, het dorp waar mijn achternaam vandaan komt zou volgens een verklaring zijn samengesteld van ars (paard) en hem (aan het water gelegen buitendijks land). Maar net zo goed te verdedigen is te verklaring te vinden in het feit dat ene Ors of Urs daar zijn heem, hem of heim gevonden heeft.
De geschiedenis van Westfriesland is dus ook al vanuit de naamgeving van de plekken daar te vertellen. Het kan natuurlijk ook een reden zijn om tegen te houden om gemeenten in dit gebied zo maar te verenigen onder een compleet nieuwe naam. De gemeente Medemblik herbergt nu een flinke hoeveelheid dorpsnamen die zelfs in de Middeleeuwen al een begrip waren. Voor de huidige bewoners van deze historische plekken kan dat volledig buiten de interessesfeer vallen en de opvatting ondersteunen dat je niet woont in een naam, maar in een huis met een bepaald goed terug te vinden adres in tomtomsystemen of via unieke postcode.
We hebben nu niet meer de grote behoefte om de heiligen die zich vernoemd weten (zie dit als een handreiking naar hen die geloven dat heiligen nog steeds kunnen worden aangeroepen en actief kunnen zijn om gehoor te geven aan deze aanroepingen op iets minder fysieke wijze dan St.Nicolaas dat jaarlijks pleegt te doen) in kerken en dito buurten. Nieuwe wijken worden regelmatig vernoemd naar de vroegere geografische hoedanigheid of agrarische verrichtingen.
Ach, hoe zal de gemeente worden genoemd waar alle zeven oostelijk gelegen Westfriese gemeenten onder zullen vallen? De nieuwe gemeentenaam voor Westfriesland zou gezocht kunnen worden op de oudst bekende kaarten van dit gebied en wie vraagt zich daarna nog af: what’s in a name?
