Column Peter Ursem: Boek Westfriesland

20 juli 2022 – Column Peter Ursem: Boek Westfriesland

Westfriesland is voor mij niet zomaar een onlangs bedachte naam voor een regio met een aantal gemeenten die toevallig op een plek gesitueerd zijn met dezelfde grondsoort of passend binnen natuurlijke grenzen. Westfriesland is een gebied dat al sinds de Middeleeuwen een regio is waar gezamenlijke belangen een samenhang in de bevolking vereisten.

Misschien weet je dat ik ooit een jeugdverhaal heb laten uitgeven over een stukje van de geschiedenis van deze regio. Het verhaal speelt zich af in de tijd dat Floris V de zeggenschap over dit gebied opeiste en grote moeite heeft gedaan om dat de bevolking van Westfriesland ook bij te brengen. Om zulks voor elkaar te kunnen krijgen liet hij een handvol dwangburchten bouwen van waaruit hij de onwillige bevolking in de greep kon houden. De bouw van de eerste burcht bij Wijdenes vormt een flink deel van het verhaal dat ik bedacht.

Wanneer een regio zich verzet tegen een gezag dat zich om redenen buiten de regio om daar wil vestigen, worden onderlinge banden geschapen.

We kennen nu eigenlijk alleen kasteel Radboud in Medemblik. Een dwangburcht die in de tijd dat men die bouwde niet die naam had. De overlevering wil dat op de plek van dat kasteel lang daarvoor de woonplek was van de Friese koning Radboud. Omdat op die plek langs de Medemelacha (een van de twee rivieren die het Westfriese deel van Friesland scheidden) een goede plek was om tol te heffen, kan het best geweest zijn dat daar een versterking lag, waar Floris V later zijn eigen burcht op bouwde. Het schijnt dat de Westfriezen in de 13^e eeuw nabij Wijdenes een versterking hadden van waaruit ze het de Hollandse graaf met zijn vloot nog knap lastig hebben gemaakt. Op die plek maakte graaf Floris zijn burcht.

Wanneer een regio zich verzet tegen een gezag dat zich om redenen buiten de regio om daar wil vestigen, worden onderlinge banden geschapen. Er bestaat geen betere manier om van een bevolking een eenheid te maken dan het te belagen. Nu zou je van graaf Floris kunnen zeggen dat hij niet alleen met militaire middelen van de Westfriezen één volk smeedde, maar ook door deze regio bestuurlijke invloed te geven en middelen om de strijd tegen een andere vijand, het water, met enig zicht op succes aan te vangen. Het leverde ons de Westfriese Omringdijk op.

Na de dood van graaf Floris is het oude verzet van de Westfriezen weer opgestookt en dat leidde o.a. tot de totale vernietiging van de dwangburcht bij Wijdenes. Melis Stoke schreef in die tijd daar over: “Ende si braken thuis toter eerde..”. De Westfriezen zijn op 12 maart 1297 bij de Vroonergeest door de gezamenlijke grafelijke legers van Hollanders en Zeeuwen volledig in de pan gehakt. Bijna de gehele mannelijke bevolking van Westfriesland heeft daar het leven gelaten. Men schat het aantal gedode Westfriese strijders op 3000 tot 4000. Het betekende ook het definitieve einde van de pogingen om dit gebied vrij te laten worden van welke grafelijk gezag dan ook.

Het zal kunnen gebeuren zonder de bouw van nieuwe dwangburchten.

Wij zijn de huidige bewoners van Westfriesland en het merendeel gebruikt het regionale dialect niet of nauwelijks meer. Het merendeel van de bevolking van nu bestaat uit import of nazaten van import. Ik ben niet geboren binnen de grenzen van Westfriesland. Mijn opa en oma en al hun voorouders wel. Ik durf met enig lef dus wel te beweren dat ik een tamelijk echte Westfries ben. En ieder die desnoods met Limburgse klanken in zijn of haar stem definitief heeft gekozen voor deze regio, mag je wat mij betreft ook een Westfries noemen. Ik ken Turken en Marokkanen die nooit meer van plan zijn weer hier vandaan te gaan. Ik geloof dat de Westfriese bevolking heel divers begint te worden.

Nu hoop ik echter vurig dat er niet weer een bedreiging van buitenaf nodig zal zijn om van de bewoners van alle gemeenten in deze regio ook ware Westfriezen te maken. Het zal kunnen gebeuren zonder de bouw van nieuwe dwangburchten. Maar zou het niet een mooie gedachte zijn dat er hier en daar nieuwe fraaie Westfriese bouwsels gaan verrijzen? Of misschien slechts één gebouw ergens in Westfriesland, waar het bestuur van heel Westfriesland is gevestigd? De bouw van iets dergelijks vergt de beschikbaarheid van veel bouwstenen. En de beste bouwstenen voor een prachtig Westfriesland zijn de Westfriezen zelf. Misschien zal ik daar dan ooit ook een boek over kunnen schrijven.