22 november 2023 – Column Peter Ursem: Vertrouwen wekken of wantrouwen aanwakkeren
Terwijl ik dit stukje schrijf staan er nog flinke rijen stemmers bij de diverse stembureaus. We hebben een heel apart verkiezingscircus mogen beleven. Ik besef dat er toch nog veel mensen zijn die in de afgelopen weken de debatten tussen de lijsttrekkers niet hebben gezien. Ander kijkmateriaal dat via veel zenderkanalen wordt aangeboden heeft hen meer geboeid.
Het zijn de verkiezingen van het wantrouwen. Via elk medium dat wel over de verkiezingsstrijd bericht, is het bericht dat er bij de Nederlandse bevolking wantrouwen tegenover de politiek leeft, veelvuldig herhaald. Natuurlijk zijn er zaken voorgevallen die het vertrouwen ernstig hebben geschaad, maar door de uitgebreide en niet ophoudende berichtgeving over wantrouwen is het wantrouwen zeer versterkt. Ik vrees dat psychologen kunnen uitleggen dat er nu in Nederland sprake is van aangepraat wantrouwen. Wie niet ziet dat diep wantrouwen tegenover alle politici bestaansgrond heeft is blind.
onzekere politici moeten zich behelpen met lokale grootheden
Kritiek op de politiek is belangrijk. In alle echelons van de politiek worden stukjes onzekerheid bij politici gretig weggehaald door deskundigen vanuit alle mogelijke hoeken. Lobbyisten lopen in Den Haag de deur plat. Op lokaal niveau is het leger duurbetaalde lobbyisten een stuk kleiner. Wij hebben in Westfriesland geen grote steden en de onzekere politici moeten zich behelpen met lokale grootheden. Projectontwikkelaars, voorzitters van de wat grotere sportclubs en gekozen vertegenwoordigers van doorgestudeerde beroepsgroepen kunnen enige invloed uitoefenen op onze bestuurders wanneer zij op professionele wijze hun inzichten delen.
Ook de media worden af en toe benaderd met cijfermateriaal waarvan je de soliditeit nauwelijks kunt betwisten. De grootste groep kiezers bestaat tegenwoordig uit zwevende kiezers. Zij hebben terwijl de politiek een tijd aan het werk geweest is, de aandacht niet bij het besturen van gemeente, provincie of land gehad. In deze tijd komt het nog wel eens voor dat mensen van oudsher op één partij blijven stemmen. Nu is de maatschappij niet meer alleen verdeeld in partijen die vanuit een religie, links of rechts gedachtegoed besturen willen. Nu zijn er 26 partijen die meedingen naar zetels in de Tweede Kamer. Dat waren er bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen 37. Allemaal partijtjes die een beperkt aantal issues willen verdedigen. Issues die naar hun mening onderbelicht bleven bij andere partijen.
Voor extreme politieke richtingen is wanorde en wantrouwen de beste voedingsbodem.
Het aantal partijen zou best te maken kunnen hebben met onvrede en wantrouwen in jaren dat het economisch een stuk minder gaat. In 1922 deden 48 partijen mee en in het crisisjaar 1933 waren het er zelfs 54! Wie de verkiezingen in de landen waarin van een tamelijk echte democratie sprake is volgt, zal hoogstwaarschijnlijk zien dat in tijden van onzekerheid en wantrouwen door kiezers een rechtse koers wordt gekozen. Er is dan zelfs ruimte voor extreem rechtse politiek. Ook extreem links kan dan op wat stemmen rekenen, maar die vallen in het niet bij andere bewegingen. Voor extreme politieke richtingen is wanorde en wantrouwen de beste voedingsbodem.
In de Duitse geschiedenis is 1933 ook een sleuteljaar voor extreem rechts. De nazi’s krijgen steeds meer voet aan de grond. Het Duitse volk wordt bestookt met informatie over de oorzaken van de economische en andere crises. Wantrouwen in de zittende politiek wordt door een welbespraakte politicus met apart snorretje aangewakkerd. Nu wil ik niet beweren dat we nu in Nederland het gevaar lopen een neonazistische regering dreigen te krijgen, maar voor mij spreekt de voorspelde zetelwinst van de PVV met zijn welbespraakte, geen scheldwoord mijdende taal boekdelen. Wie zijn tijdelijk verpakte anti-islam retoriek als verzachtende omstandigheid wil zien is in dit geval te goed van vertrouwen. Hij wijst voor alle ellende in het land vooral naar de instroom van asielzoekers. Wie in dit verband een stevig statement wil uiten zou kunnen zeggen dat de asielzoekers de joden van Wilders zijn.
Vanavond laat zullen we weten hoe de krachten verdeeld zullen zijn. Dan weet ik of het aanwakkeren van wantrouwen voor sommige partijen heeft gewerkt. Of we dan voor de toekomst mogen rekenen op meer vertrouwen, waag ik dan sterk te betwijfelen.
