Het actieplan Schoon 2024-2027 bevat concrete acties om zwerfafval en afvalbijplaatsingen in de gemeente Medemblik aan te pakken. Dit doen we om onze leef-, werk- en woonomgeving schoon en leefbaar te houden.
In de twee onderstaande overzichten wordt het actieplan samengevat. Enerzijds worden de financiële aspecten van het actieplan geduid, anderzijds wordt aangegeven wanneer de diverse acties plaats zullen vinden. In Q3 2025 zal het actieplan geëvalueerd worden, waarna de plannen voor 2026 en 2027 herzien en/of aangevuld kunnen worden en opnieuw aan het college ter vaststelling aangeboden kunnen worden.
*2024 hoger i.v.m. transitorische post extra vergoeding 2023 over 2012-2022
De afgelopen jaren heeft de gemeente Medemblik gewerkt met een gezamenlijke aanpak voor afvaloverlast. Aan de hand van pilots en experimenten is er een basis voor samenwerking met vrijwilligers, ondernemers, interne stakeholders en HVC gelegd én versterkt. Deze aanpak had een positief effect: het aantal overlastmeldingen m.b.t. afval is gedaald en er is sprake van minder overlast op de snelst vervuilende ofwel “hotspot” locaties.
Om vanuit deze opgedane ervaring en samenwerking verdere stappen te zetten, besloot het college in februari 2024 tot het opstellen van een actieplan Schoon 2024-2027. Dit actieplan bevat concrete acties om zwerfafval en afvalbijplaatsingen in de gemeente Medemblik aan te pakken.
Het actieplan is verbonden aan het zwerfafval budget. Vanuit dit budget is ieder jaar (met uitzondering van 2024) €85.000 beschikbaar. Het actieplan Schoon 2024-2027 is volledig gedekt binnen dit budget en is dus financieel uitvoerbaar.
2.2 Doelen en gewenste resultaten
Het actieplan sluit aan bij het volgende doel:
We verduurzamen en
vergroenen
onze leef-, werk- en woonomgeving.
Een van de acties onder dit doel is als volgt:
We intensiveren de aanpak van
bijplaatsingen
van afval en zetten in op een nieuw beleidsplan Schoon voor het tegenaan van zwerfafval en het stimuleren van participatie.
Het actieplan Schoon 2024-2027 geeft invulling aan het tegengaan van dumpingen, bijplaatsingen en zwerfafval.
Het actieplan is zodoende verbonden aan de volgende gewenste (sub)resultaten:
|
Bewustwording en kennis creëren m.b.t. de afvalvoorzieningen in de gemeente. |
|
|
Bewustwording creëren voor het probleem van zwerfafval en bijplaatsingen. |
|
Het actieplan Schoon 2024-2027 zal vanaf 2025 jaarlijks in Q3 aan de hand van onafhankelijke metingen geëvalueerd worden. Deze evaluatie wordt gedeeld met het college. Naar aanleiding van de tussentijdse evaluaties kan er reden zijn om de frequentie van specifieke acties aan te passen, of om bepaalde acties helemaal niet meer terug te laten komen in de aanpak voor zwerfafval en bijplaatsingen. Mocht dit het geval zijn, dan wordt het gewijzigde actieplan opnieuw aan het college aangeboden voor vaststelling.
Het actieplan Schoon 2024-2027 is gevestigd binnen meerdere kaders:
- –
- –
Het actieplan heeft aansluiting bij de volgende gemeentelijke programma’s: Toekomst stad Medemblik, Wonen, en Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH).
- –
- –
- –
- –
Zoals eerder benoemd bevat het actieplan Schoon 2024-2027 concrete acties om zwerfafval en bijplaatsingen in de gemeente te verminderen. Het is hierbij van belang om te vermelden dat het grondstoffenplan geen deel uitmaakt van het actieplan Schoon 2024-2027. Het grondstoffenplan, dat vastgesteld is door de raad in 2021, bevat onder andere afspraken over de afvalinzameling.
Er is echter wel samenhang tussen het grondstoffenplan en het actieplan Schoon 2024-2027. De maatregelen in beide plannen moeten elkaar versterken in het behalen van de milieudoelstellingen én in het realiseren van een beter leefklimaat.
Om zwerfafval en bijplaatsingen te verminderen, is er gekozen voor een integrale aanpak. Dit houdt in dat er een goede combinatie gemaakt wordt tussen het schoon houden en het schoon maken. Binnen schoon houden ligt de focus op het voorkomen van zwerfafval en bijplaatsingen. Hieronder vallen de thema’s: communicatie & gedragsverandering, en afvalbakken & inrichting. Het schoon maken richt zich op het verhelpen van het afvalprobleem. Hieronder valt het thema participatie. Daarnaast is er in dit actieplan rekening gehouden met de behoefte voor het monitoren van zwerfafval en bijplaatsingen.
De categorieën met de bijbehorende acties zullen uitgewerkt worden in het vervolg van het actieplan. De acties zullen ook in de tijd geplaatst worden.
3.1 Communicatie & gedragsverandering
Jong geleerd is oud gedaan, zo ook bij zwerfafval. Door middel van gastlessen op basis- en middelbare scholen worden leerlingen meer bewust van het zwerfafvalprobleem en worden ze betrokken bij het voorkomen en opruimen van zwerfafval. De gastlessen zijn gericht op kennisoverdracht, bewustwording en gedragsverandering. Bovendien gaan de leerlingen (afhankelijk van leeftijd) onder begeleiding zwerfafval rapen in de gebieden aangrenzend aan hun school. Door in je eigen wijk op zoek te gaan naar zwerfafval, wordt het probleem namelijk nog relevanter.
Voor gastlessen op basisscholen wordt er aangehaakt bij het lesprogramma “Expeditie Duurzaam” dat team Duurzaamheid in samenwerking met MAK Blokweer heeft opgezet.
Voor gastlessen op middelbare scholen wordt gebruik gemaakt van de Escapecontainer van de Bries. Dit educatieve escapespel laat leerlingen de reis volgen van plastic producten tot aan de plastic soep en recycling. Op een interactieve manier leren leerlingen over de impact van zwerfafval en de manieren om dit aan te pakken.
De gastlessen vinden doorlopend in het jaar plaats.
- •
- •
Begrote kosten: €4.000 per jaar.
De gemeente heeft sinds 1 juli 2024 een eigen BOA voor afval. Deze BOA controleert minimaal twee keer per week op verschillende momenten de ondergrondse afvalcontainers voor bijplaatsingen. Als de BOA een naam of adres vindt in de bijgeplaatste afvalzak, dan registreert de BOA dit in het systeem. Op deze manier zijn er al tientallen boetes uitgedeeld.
Door de zichtbare handhaving op bijplaatsingen, wordt het voor bewoners duidelijk dat er vanuit de gemeente actief gehandhaafd wordt.
- •
- •
- •
- •
- •
- •
Aanpak voor illegalen/onderhuur
Eén van de oorzaken van afvaloverlast is dat er binnen de gemeente sprake is van illegale bewoning en onderhuur. Dit kan ervoor zorgen dat deze bewoners (buiten hun eigen macht) geen gebruik kunnen maken van de afvalvoorzieningen. Het komt bijvoorbeeld voor dat alleen de hoofd huurder een pasje heeft voor de ondergrondse container. Als de hoofdhuurder dit pasje niet deelt met zijn/haar onderhuurders, dan hebben de onderhuurders geen toegang tot afvalvoorzieningen. Hierdoor komt het voor dat deze bewoners hun afval bijplaatsen of dumpen.
Om deze doelgroep tegemoet te komen, wordt er in Q3/Q4 2025 een aanpak gecreëerd om bewoners die onderhuren of illegaal in de Oosthoek wonen, te informeren en ondersteunen over de mogelijkheden m.b.t. de afvalvoorzieningen. Deze aanpak wordt afgestemd met de afdelingen Wonen en Openbare Orde & Veiligheid. In Q1/Q2 2027 wordt er opvolging gegeven aan de aanpak uit 2025.
- •
- •
- •
- •
- •
Informeren over afval in diverse talen
Vanuit de aanpak van de Oosthoek is gebleken dat één van de oorzaken van afvaloverlast is dat er anderstaligen zijn die niet begrijpen hoe het afvalsysteem in de gemeente werkt. Om deze anderstaligen tegemoet te komen, wordt er in Q1/Q2 2025 in samenwerking met HVC een aanpak gecreëerd om informatie over de afvalvoorzieningen in meerdere talen beschikbaar te stellen. In Q1/Q2 2026 en Q1/Q2 2027 wordt er opvolging gegeven aan de aanpak uit 2025.
- •
- •
- •
- •
- •
- •
Pilot: informatievoorziening afvaleiland
In november 2023 tot en met januari 2024 heeft er in de gemeente een pilot plaatsgevonden met lichtprojectie. Tijdens de pilot werden er in de stad Medemblik op de Bijltjeshof, Harmsen en Landswerf twaalf weken lang een lichtprojectie gezet, met als doel om bijplaatsingen te voorkomen. Deze licht projectie projecteerde een oranje- of blauw vlak op de grond. Wanneer er licht brandde, mochten inwoners hun vuilniszakken naast de ondergrondse restafvalcontainer zetten. Plastic, blik en drinkpakken als het licht oranje was, en papier en karton als er blauw licht scheen. Vanuit de evaluatie is gebleken dat de bijplaatsingen van plastic, blik en drinkverpakking gedurende de pilot was afgenomen. De bijplaatsingen van ander afval was niet afgenomen.
Afbeelding: De pilot lichtprojectie. Rechts in beeld is het blauwe licht te zien, wat inwoners toestemming geeft voor het plaatsen van papier en karton naast de ondergrondse afvalcontainer.
Als opvolging van de pilot lichtprojectie, vindt er gedurende 2025/2026 op verschillende locaties in de gemeente een pilot plaats met informatievoorziening bij de afvaleilanden. De pilot is, net zoals de eerdere pilot, gebaseerd op het aanbieden van informatie bij de afvaleilanden.
Tijdens de pilot worden er bijvoorbeeld led schermen als reizende interventie langs de bijplaatsing-hotspots geplaatst. Deze led schermen zijn voorzien van zonnepanelen. Op de schermen kan er informatie naar wens gedeeld worden (zie afbeelding rechts). De led schermen bieden zo de mogelijkheid om meer concretere informatie aan de inwoners te verstrekken dan mogelijk was met de lichtprojectie. Op deze manier worden inwoners visueel geïnformeerd en gestimuleerd om bijplaatsingen te voorkomen.
De led schermen zijn één van de interventies die tijdens de pilot toegepast kunnen worden. Per locatie zal er gekeken worden welke interventies toegepast moeten worden. Zo ontstaat een locatie-specifieke aanpak die de juiste doelgroepen aanspreekt.
Afbeelding: Een voorbeeld van een outdoor scherm dat bij een afvaleiland geplaatst zal worden.
De vier (voorlopige) bijplaatsing-hotspots die in de pilot meegenomen worden:
- 1.
- 2.
- 3.
- 4.
Met de pilot willen wij de verschillende doelgroepen bereiken door maatwerk toe te passen. Denk hierbij aan inwoners die voor korte duur in Medemblik wonen en inwoners met een taalbarrière.
In Q3/Q4 2027 wordt er (indien gewenst) opvolging gegeven aan de pilot op bijplaats-hotspots die tegen die tijd relevant zijn.
- •
- •
- •
- •
- •
De Oosthoek is een wijk in Medemblik stad waar sprake is van afvaloverlast, vooral op het punt van bijplaatsingen bij ondergrondse afvalcontainers. In Q1 en Q2 van 2024 hebben er een aantal interventies plaatsgevonden om de afvaloverlast in de Oosthoek aan te pakken. Zo heeft er een enquête plaatsgevonden om te peilen hoe de afvaloverlast in de wijk tot stand komt, en hoe de inwoners hierover denken. Op basis van deze enquête ontvingen alle bewoners van de Oosthoek een informatiekaart over de afvalinzameling, inclusief afvalkalender. Deze informatiekaart is vertaald in meerdere talen, om zo ook de anderstaligen voldoende te informeren. Bovendien werd de vertaalde informatiekaart persoonlijk bij de anderstaligen afgeleverd, waardoor er nog meer uitleg kon worden gegeven.
Daarnaast is er in mei 2024, in samenwerking met een aantal inwoners uit de Oosthoek, een informatief bord bij een van de ondergrondse containers geplaatst. Door middel van dit visuele bord worden bewoners van de wijk er nogmaals op gewezen dat bijplaatsingen van afval niet toegestaan zijn.
In Q3/Q4 2024 wordt de aanpak voor de Oosthoek doorgezet. Er wordt, in samenwerking met HVC, een clean-up georganiseerd in de wijk. Tijdens deze clean-up is er een promotruck van HVC aanwezig, waarmee inwoners geïnformeerd worden over de afvalinzameling. Daarnaast zijn er leuke activiteiten voor kinderen. Het doel van de clean-up in de Oosthoek is om de inwoners te betrekken bij het schoonhouden van hun wijk, en informatie te verstrekken over de afvalinzameling.
De specifieke aanpak voor de Oosthoek wordt vanaf 2025 in een andere vorm doorgezet. Zo zijn veel acties uit dit actieplan die vanaf 2025 zullen plaatsvinden ook relevant voor de problematiek in de Oosthoek. Denk hierbij aan de aanpak voor illegalen/onderhuur, het informeren over afval in diverse talen, en de pilot informatievoorziening afvaleiland.
- •
- •
- •
- •
- •
Veel inwoners weten niet dat zij via de Fixi app/website een melding kunnen maken als er sprake is van dump of bijplaatsing. Door de app meer te promoten onder de inwoners van Medemblik hopen wij dat inwoners zich realiseren dat zij een rol spelen bij het melden van afvaloverlast. Wanneer afvaloverlast gemeld wordt, dan krijgt de gemeente hier zicht op en dan kunnen wij hier ook op handelen.
De campagne voor Fixi zal in Q1 van zowel 2025, als 2026 en 2027 plaatsvinden.
- •
- •
- •
Inzet Big
Belly’s
(en herplaatsing van de oude afvalbakken)
In de Nieuwstraat van Medemblik moeten de huidige Mr. Fill afvalbakken vervangen worden. Deze afvalbakken worden vervangen door ‘slimme’ Big Belly afvalbakken. Deze afvalbakken geven een signaal af aan de buitendienst wanneer de bakken bijna vol raken. Zo kan de buitendienst strategisch bakken legen en voorkomen we dat de buitendienst onnodig afvalbakken gaat legen.
De nieuwe Big Belly afvalbakken worden voorzien van een design (zie afbeelding rechts). Het design representeert bekende aangezichten van gemeente Medemblik, zoals kasteel Radboud, de stoomtrein en het oude gemeentehuis. Daarnaast bevat het design een map van de gehele gemeente.
De Big Belly’s worden in Q3 2024 aan de Nieuwstraat in Medemblik geplaatst. De oude afvalbakken die uit de Nieuwstraat weggehaald worden, worden refurbished en daaropvolgend in Q4 2024 herplaatst in andere delen van de gemeente.
In Q3/Q4 2026 worden de Big Belly afvalbakken, waar nodig, van onderhoud voorzien. Daarnaast wordt, mede aan de hand van data van de afvalbakken zelf, geëvalueerd of het nodig is om meer afvalbakken te plaatsen.
Afbeelding: 1 van de 6 designs die gebruikt zal worden op de Big Belly’s in de Nieuwstraat in Medemblik. Het linker design zal aan de voorkant van de Big Belly komen te staan. Op de 3 overige zijden komt een map van de gemeente Medemblik te staan, zoals te zien is in het rechter design.
- •
- •
- •
Binnen de gemeente worden er meer blikvangers geplaatst. Het voordeel van deze blikvangers ten opzichte van reguliere afvalbakken is het feit dat verkeersdeelnemers hun afval in de blikvangers kwijtkunnen zonder te hoeven vertragen. Dit is vooral voor fietsers het geval. De blikvangers zijn daarom een goede optie om zwerfafval langs wegen en fietspaden tegen te gaan.
De keuze voor de locaties van de blikvangers wordt bepaald in samenspraak met de buitendienst en de vrijwillige zwerfafvalrapers van de gemeente. Zo wordt ervoor gezorgd dat de blikvangers geplaatst worden op plekken waar sprake is van afvaloverlast.
De blikvangers worden in Q4 2024 geplaatst.
- •
- •
Een aanzienlijk deel van het zwerfafval in de gemeente Medemblik bestaat uit sigarettenpeuken. Naast het visuele aspect van peuken op de grond, kunnen peuken ook leiden tot watervervuiling als deze in straatkolken terechtkomen.
Vanuit de vrijwillige afvalrapers in Medemblik stad is gebleken dat er vooral sprake is van peuken bij de Walesteeg, een bekende uitgaansplek. Om het aantal peuken op deze locatie te verminderen vindt er, in samenwerking met de omliggende horeca gelegenheden, een pilot met een stembak voor peuken plaats (zie afbeelding rechts).
De stembak is een unieke asbak die rokers op een leuke wijze stimuleert om hun peuk in de asbak te gooien door hun mening over een stelling te vertonen. Denk hierbij aan algemene stellingen, maar ook specifiekere stellingen in relatie tot Medemblik, zoals “kermis of harddraverij?”. Doordat rokers hun peuken gebruiken als stem, belanden minder peuken op de grond.
De verantwoordelijkheid voor het legen van de stembak wordt neergelegd bij de horeca gelegenheden zelf, om zo de buitendienst niet verder te belasten. Daarnaast is de horeca ook verantwoordelijk voor de wisselende stellingen op de stembak zelf.
De pilot vindt plaats in Q2/Q3 2025. Na afloop van de pilot wordt deze, i.s.m. de relevante horecagelegenheden, geëvalueerd. Indien succesvol, dan kunnen er op meer peuken ‘’hotspots’’ stembakken geplaatst worden.
- •
- •
Afbeelding: een voorbeeld van een stembak voor peuken. Aan de bovenzijde van de bak wordt een stelling vertoond. Op deze stelling kan gestemd worden door peuken in de juiste kant van de bak te gooien.
Netwerk van vrijwilligers opbouwen en onderhouden
Vrijwilligers zijn de ogen en oren van de gemeente, zo ook als het gaat om zwerfafval en bijplaatsingen. Vrijwillige zwerfafvalrapers ruimen niet alleen zwerfafval op, maar geven ook waardevolle feedback en tips. Het is daarom belangrijk om het netwerk van vrijwillige zwerfafvalrapers op te bouwen én te onderhouden.
Het opbouwen van een vrijwilligersnetwerk hangt nauw samen met het faciliteren d.m.v. slimme middelen. Zie hiervoor ook het onderstaande actiepunt “faciliteren met slimme middelen”. Daarnaast onderhoudt de gemeente nauw contact met vrijwilligers en zijn wij altijd beschikbaar voor het beantwoorden van vragen
Om het vrijwilligersnetwerk te onderhouden organiseren we twee keer per jaar een vrijwilligersbijeenkomst. Dit kan in verschillende vormen: een informatieve sessie, een bijeenkomst waar we brainstormen over verbeteringen van de zwerfafval aanpak, of bijvoorbeeld een gezamenlijke clean-up. Het organiseren van vrijwilligersbijeenkomsten heeft een tweeledig effect: 1) we uiten onze waardering naar de vrijwilligers, en 2) we halen kostbare feedback op.
- •
- •
Begrote kosten: €4.000 per jaar
Afbeelding: de vrijwillige raapgroep “Andoik Skoôn”. Deze groep raapt elke eerste zaterdag van de maand zwerfafval op in en rondom Andijk.
Het is belangrijk om het probleem van zwerfafval en bijplaatsingen op de kaart te zetten. Bewonersintitatieven kunnen hierbij helpen. Zulke initiatieven zijn vaak innovatief, en het feit dat ze vanuit de bewoners komen zorgt ervoor dat de initiatieven meer aanspreken.
Een voorbeeld van een initiatief dat wij als gemeente ondersteunen is het “Kunst met een verhaal”-project van een van de vrijwillige zwerfafvalraapgroepen. Binnen dit project wordt het opgehaalde zwerfafval verwerkt tot een kunstobject. Met dit kunstobject wordt op een ludieke manier aandacht gevraagd voor de problematiek rondom zwerfafval.
Door het gehele jaar aandacht en ondersteuning te geven aan initiatieven rondom zwerfafval en bijplaatsingen ontstaat er meer bekendheid rondom het zwerfafval- en bijplaatsingen probleem.
- •
- •
Faciliteren met slimme middelen
Tijdens de diverse opruimacties en clean ups is het van belang dat de deelnemers ook gebruik kunnen maken van goed materieel. Dit materieel wordt ook wel slimme middelen genoemd. Slimme middelen maken het zwerfaval rapen makkelijker, wat mensen kan motiveren om te helpen.
Onder slimme middelen vallen bijvoorbeeld: afvalgrijpers, afvalringen en vuilniszakken. In het verleden zijn er ook twee fietskarren aangeschaft voor de vrijwillige zwerfafvalrapers, zodat deze makkelijk het zwerfafval kunnen vervoeren. Daarnaast zijn er ook slimme middelen die gericht zijn op een specifieke soort zwerfafval. Zo wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een peukenstofzuiger aan te schaffen voor de vrijwillige zwerfafvalrapers. Deze peukenstofzuiger maakt het makkelijker én efficiënter om peuken van de grond te rapen.
Vrijwilligers en andere deelnemers van opruimacties worden in samenwerking met de buitendienst voorzien van deze slimme materialen. Het is hiervoor van belang dat er ten alle tijden genoeg materialen aanwezig zijn.
Vanuit de gemeente houden wij gedurende het gehele jaar slimme middelen op voorraad. Deze voorraad wordt bijgehouden en aangevuld indien nodig. De slimme middelen worden uitgeleend aan vrijwillige zwerfafvalrapers en andere geïnteresseerden die zwerfafval willen rapen.
- •
- •
- •
- •
- •
- •
(Landelijke) opschoondagen zijn initiatieven die (in veel gevallen) jaarlijks terugkeren. Tijdens opschoondagen gaan mensen in georganiseerd verband de straten op om zwerfafval op te ruimen. Denk hierbij aan initiatieven zoals de World Cleanup Day. Ook initiatieven zoals NLdoet of burendag kunnen ingericht worden als een opschoondag. Door als gemeente aan mee te doen aan (landelijke) opschoondagen waarborg je dat het onderwerp zwerfafval actueel blijft en dat mensen er actief mee in aanraking komen.
Als gemeente faciliteren wij (landelijke) opschoondagen gedurende het hele jaar op verschillende manieren. De meest voorkomende manier is door het beschikbaar stellen van slimme middelen zoals afvalgrijpers en afvalringen. Daarnaast kan de gemeente via haar communicatiekanalen aandacht geven aan de actie, of zelf kleinere acties/evenementen organiseren rondom de opschoondagen.
- •
- •
- •
In samenwerking met the Green Clean Kayak Machine en Westfriesland Schoon organiseerden we aan het eind van de zomer in 2024 (Q3) een clean up op het water. Zwerfafvalvrijwilligers gingen in kajaks de wateren van Medemblik door om ze zo zwerfafval-vrij te maken. Tegelijkertijd ging er een tweede groep vrijwilligers zwerfafval rapen op het land, zodat ook de mensen die niet het water op wilden mee konden doen.
Een clean up op het water is een leuke, innovatieve én sportieve manier om drijvend zwerfafval op te ruimen, wat zowel bevorderend werkt voor de schone leefomgeving, maar ook voor de motivatie van de vrijwilligers. Daarnaast is het een zichtbare actie: de zwerfafvalrapers in kajaks zijn vanaf de straten te zien en creëren zo interesse en bewustzijn rondom het zwerfafval probleem.
De kajak clean-up is een jaarlijks terugkerende actie.
- •
- •
- •
Wanneer wij bezig zijn met de uitvoer van de zwerfafval acties willen wij graag weten hoe wij ervoor staan. Hoeveel zwerfafval is er in onze gemeente? Hoe beleven bewoners dit? Daarnaast willen we ook graag de trend monitoren: verbetert de situatie of wordt deze slechter?
Door monitoring ontstaat inzicht in de resultaten van onze zwerfafvalaanpak, de doeltreffendheid en bereikte kwaliteit. Daardoor kunnen wij als gemeente leren én verbeteren.
- •
- •
- •
- •
- •
- •
