HOORN – Eind december 2020 verschenen verschillende artikelen in de media over de aanpak van bijstandsfraude en terugvordering van bijstand na schending van de inlichtingenplicht. Op 4 januari 2021 wilde de VVD Hoorn weten hoe de gemeente Hoorn/WerkSaam onderstaande excessen voorkomt, zonder afbreuk te doen aan een effectieve en rechtvaardige fraudeaanpak. WerkSaam heeft op de vragen vanuit VVD Hoorn beantwoord en via de gemeente Hoorn (als opdrachtgever) gedeeld.
WerkSaam geeft dat haar medewerkers geïnstrueerd zijn om niet strikt naar de regels te kijken, maar vooral te handelen naar de doelen van wet- en regelgeving. Dit wordt aangeduid als ‘de omgekeerde toets’. Een methode die naar tevredenheid werkt, maar dat deze in de praktijk om een betere borging vraagt. WerkSaam benadrukt tegelijkertijd wel het belang van handhaving. Wie informatie niet doorgeeft en daardoor onterecht een uitkering krijgt, moet dit terugbetalen om aantasting van het solidariteitsbeginsel te voorkomen.
Participatiewet en beleid
De reactie van WerkSaam: “In de Participatiewet staan strenge voorwaarden waaraan cliënten die een beroep op bijstand doen moeten voldoen. Voorbeeld is de inlichtingenplicht die in de recente artikelen wordt genoemd. Gemeenten -en dus ook WerkSaam- zijn wettelijk verplicht om deze regels te handhaven. Daarnaast geeft WerkSaam in beleidsregels1 aan hoe met bepaalde situaties wordt omgegaan. Een voorbeeld hiervan is de beleidsregel over giften. Een gift, ontvangst of een schadevergoeding is soms inkomen en soms vermogen. Het krijgen van een gift of schadevergoeding of andere ontvangsten heeft niet altijd gevolgen voor het recht op een uitkering. De Participatiewet noemt een aantal schadevergoedingen en ontvangsten, die zondermeer wel of niet worden vrijgelaten. In de beleidsregel over giften staat hoe WerkSaam omgaat met schadevergoedingen en ontvangsten die de Participatiewet niet noemt. Deze beleidsregel is recent aangepast naar aanleiding van een casus over een inwonend studerend kind dat bijdroeg in de huishoudkosten van haar moeder. WerkSaam kijkt steeds kritisch naar de gevolgen van eigen beleid en past aan waar nodig. Ook stimuleert WerkSaam medewerkers om niet strikt naar de regels te kijken, maar vooral te handelen naar de doelen van wet- en regelgeving. Dit wordt aangeduid als ‘de omgekeerde toets’.
Voorkomen van excessen
In de casuïstiek zoals verschenen in de media ontbreekt informatie waardoor WerkSaam niet kan aangeven of dit ook kan spelen bij WerkSaam. WerkSaam benadrukt dat er altijd goed naar de individuele situatie wordt gekeken. WerkSaam kijkt niet alleen vanuit fraudeopsporing naar een casus, maar breder. Denk bijvoorbeeld ook aan (te dure) huisvesting, (risico op) schulden, effecten voor het gezin maar ook naar de gevolgen voor hulpverlening. WerkSaam benadrukt tegelijkertijd wel het belang van handhaving. Wie informatie niet doorgeeft en daardoor onterecht een uitkering krijgt, moet dit
terugbetalen om aantasting van het solidariteitsbeginsel te voorkomen. De aanpak van fraude is belangrijk, maar breed kijken naar de individuele situatie van de cliënt is minstens zo belangrijk en dat probeert WerkSaam met de inzet van beleidsregels, instrumenten en instructies voor medewerkers te doen.”
Overleg met de raad
In de beleidsevaluatie van WerkSaam over de periode juli 2018- juli 2020 geeft de organisatie aan dat zij tevreden is met de ‘omgekeerde toets’, maar dat deze in de praktijk om een betere borging vraagt. Tijdens een informatieve sessie op 10 februari 2021 gaat WerkSaam met de Hoornse raad in gesprek over het nieuwe beleidsplan vanaf 2022. Dit gebeurt aan de hand van de beleidsevaluatie en stellingen. Tijdens deze sessie kunnen raadsleden aanvullende vragen stellen en WerkSaam kaders meegeven als het gaat om het eventueel minder streng uitvoeren van wettelijke verplichtingen en/of kaders voor maatwerk.
