28 april 2021 – Column Peter Ursem: Lessen uit Bovenkarspel?
In de Hoofdstraat in Bovenkarspel leggen archeologen op dit moment een stukje dorpsgrond open om te zien wat daar vroeger allemaal plaats vond. Het blootleggen is één ding, het verhaal erbij zoeken is een tweede. Dat gaat ongetwijfeld gebeuren en zo krijgen oude verhalen die vergeten waren een nieuw leven. Archeologen zijn de detectives van de geschiedenis. Wanneer in de krant weer een artikel over opgravingen te lezen is, wordt mijn aandacht altijd even getrokken. Westfriesland is wat opgravingen betreft een prachtig gebied, waar al in de late steentijd bewoning is geweest. Een tentoonstelling in de kelder van het Westfries Museum in Hoorn heeft mij in 1986 zodanig geïnteresseerd dat ik daar een jeugdboek over schreef, dat is uitgegeven onder de titel ‘Het geheim van de schijf’.
Het was een tentoonstelling over de bronstijd in Westfriesland. Op de zand- en zaveldijken hebben boerderijen gestaan, hebben boeren het land bewerkt, heeft vee gegraasd. Aan de hand van opgegraven voorwerpen en grondsporen van boerderijen en slootjes en door het ontleden van enkele grafheuvels konden de archeologen een verhaal vertellen over het leven van de mensen toen. Ik heb daar ademloos geleerd. Al tijdens het bekijken groeide de eerste aanzetten voor een verhaal dat ik zou schrijven. Een verhaal over twee kinderen die in die tijd leefden. Het werd niet een geschiedenisboek, maar een jeugdverhaal.
Ik heb daar ademloos geleerd.
Het leven in die tijd, zo’n 1300 jaar v. Chr., met gereedschappen die waarschijnlijk niet eens al te veel van brons waren omdat die waarschijnlijk onbetaalbaar waren, valt nauwelijks te vergelijken met het leven van nu. Hoe groeiden de kinderen daar op? Plaatsgebonden, want erop uit trekken na de middelbare school om de wereld en jezelf te ontdekken voordat je eens echt aan het werk gaat was er niet bij. Een wereld zonder terrassen en een wereld die grotendeels in een lockdown was, zonder dat iemand dat oplegde of zo ervoer. Een wereld van wellicht grotere eenduidigheid en eenvoud, maar met genoeg handelingen en inzichten te leren tijdens de opvoeding.
Een dorpsgemeenschap zonder politiek? Nee, wanneer je politiek beschrijft als besluitvorming over het bestieren van een gemeenschap dan zullen bij elke groep mensen die een gebied bewoont bijna automatisch overlegvormen ontstaan om gezamenlijke belangen te bevorderen en onevenredige kansen daarop bestrijden. Ik ben er in mijn jeugdboek ook vanuit gegaan dat binnen dorpen allerlei zaken worden geregeld. Via bodemvondsten komen we af en toe ook dingen tegen die wijzen op oplossingen binnen gemeenschappen. Ik ben van mening dat vanuit kennis van het verleden ook dingen geleerd kunnen worden voor de toekomst.
ik hoop ook dat deze historische schat verhalen op gaat leveren
Leefgemeenschappen in de Steen- of Bronstijd zullen ongetwijfeld te maken hebben gehad met epidemieën. We kunnen over die tijd alleen maar gissen hoe men daar gezamenlijk in stond. In de Middeleeuwen van Bovenkarspel zal wellicht een epidemie als pest of cholera zijn langsgekomen. Of men toen ook maatregelen nam voor lockdowns weet ik echt niet, maar ik vermoed dat er zeker geen complotdenkers zouden rondlopen, anders dan geestelijken die daar de straffende hand van God in zagen. En of er dan meewarig wordt gereageerd op jongeren die al die tijd geen mogelijkheden voor hun ledige interesses zagen, waag ik ook te betwijfelen. En met de massale ontkenning van het besmettingsgevaar op vrije dagen met veel zon is in het nu aangetoond dat voor velen uit een ver verleden geen bruikbare les is getrokken.
De opgravingen in Bovenkarspel zullen in eerste instantie aardewerk of half vergane gebruiksvoorwerpen opleveren. Dat is best interessant, maar ik hoop ook dat deze historische schat verhalen op gaat leveren. Verhalen, waar wij iets mee kunnen. Maar dan moeten we er ons wel voor open stellen. Onszelf open stellen zou wel eens verrijkender kunnen zijn dan horeca-terrassen open te stellen.
