11 november 2021 – Column Peter Ursem: Sint Maarten
Sintere, sintere Maarten,
turf in de lurf in de maneschijn.
Hoog op de klompen, laag op de muilen.
Sinte Margriet, ken je me niet?
Wie heeft buurman dronken gemaakt?
De klepels van de klokken.
Ouwe wijven dragen rokken;
de jongens dragen broeken,
de meisjes schutteldoeken.
Brand in mijn lantaren;
de vonken vliegen eruit.
De meisjes lopen met garen,
de jongens met beschuit.
Nu is mijn liedje uit.
Met dit liedje schuimde ik met mijn broer Ton en mijn zussen de Alkmaarse deuren langs in de hoop een enorme berg snoep te vergaren in de door mijn moeder genaaide ruime tassen. Mijn broer was overigens sneller dan ik, want hij zong of dit lied niet helemaal uit of gebruikte bij voorkeur de veel kortere liedjes. Omdat we toen nog behoorlijk op elkaar leken, kreeg ik wel eens te horen: ‘Jij krijgt niks meer, je bent daarnet al geweest.’
‘Jij krijgt niks meer, je bent daarnet al geweest.’
Ik heb toen verzuimd mijn aandeel in de veel grotere hoeveelheid lekkers van mijn broer te claimen. Ik haalde bovendien veel meer op dan mijn jongere zusjes die nog veel meer tijd nodig hadden om alle gulle adressen langs te gaan. Het liedje uit Alkmaar namen we mee toen we naar Den Helder verhuisden. Daar heb ik heel snel afgeleerd om het te zingen, want het was daar totaal onbekend en men wilde veel te graag het hele lied horen voordat de snoeptrommel openging. Ik denk dat ik het lied voor de laatste keer heb gezongen nadat een vriendelijke mevrouw me verrukt vroeg het lied nogmaals ten gehore te brengen.
In Westfriesland is 11 november de dag van Sint Maarten. Keuveltjes-eivend, heb ik ontdekt. Een keuveltje is de Westfriese naam voor de lampion. In mijn zondagse radioprogramma bij Hoorn Radio liet ik voor het vaste Westfriese moment het lied over keuveltjes-eivend horen. Het is een tekst van Nico Splinter en werd gezongen door Jan en Greet Krul.
verzamelen van zegeltjes voor de mooist versierde tafeltjes
Ik ontdekte dat in Hoorn het Sint Maartenfeest vroeger op een totaal andere manier werd gevierd. Tot 1967 was het gewoon om na de kermisweek de deuren langs te gaan in de geest van deze heilige. Met een versierd tafeltje en er kwam ook iets bij met het verzamelen van zegeltjes voor de mooist versierde tafeltjes. Na 1967 sloot men in Hoorn aan bij de traditie van 11 november en de tafeltjes bleven onversierd thuis staan. Nu is de traditie in de vorm zoals wij die nu kennen ook niet altijd zo geweest. Vroeger, heel vroeger was het eigenlijk het feest waarmee werd gevierd dat men met het inmaken van fruit en groenten klaar was voor de winter. Men liet elkaar proeven van wat er was klaargemaakt en arme lieden liepen dan de huizen langs om te mogen profiteren van alle lekkers waar zij niets van bezaten.
De datum van 11 november is in het zuiden des lands van geheel andere betekenis. Het is de dag die in het teken staat van de voorbereidingen op het carnavalsfeest. Er wordt dan op een andere manier gesmuld van zaken waarnaar men bij feestgevoel graag naar reikt. Deze gewoonte zal waarschijnlijk niet echt een Westfries volksfeest gaan worden en dat is niet erg. We zullen vast ook niet binnenkort het vrijgezellencadeutjesfeest Happy Singlesday – afkomstig uit China – de plaats van keuveltjes-eivend laten innemen en al helemaal niet Halloween, het gewenningsfeestje aan alle horror die ons nog te wachten staat.
Ik vraag me slechts één ding nog af. Hoeveel met de kinderen meelopende ouders zullen verschrikt hun kinderen schielijk terugtrekken wanneer een persoon zonder mondkapje voor de deur opent?
