19 oktober 2022 – Column Peter Ursem: Slagvaardig kolven
Het bestaat nog altijd: kolven. Wanneer je op het internet gaat zoeken naar kolven, dan vind je de eerste vijf Googlepagina’s met verwijzingen naar websites alleen informatie over het wat, hoe en waarom van kolven van moedermelk. Pas onderaan de zesde pagina kon ik googelen naar de andere betekenissen van kolven. Maiskolven, geweerkolven of glaswerk voor laboratoria vond ik daar en ook het kolven waar mijn interesse ineens voor werd gewekt.
Het spel of de sport kolven, dat voor mij als een echt Westfries spel leek te zijn. Het wordt weer wat vaker gespeeld. Door corona waren de wedstrijden een beetje weggezakt, maar nu lijkt het weer helemaal op te leven. Ik moet bekennen dat het inderdaad al een tijd geleden is geweest dat ik in een krant iets over deze activiteit las. Kolven leek een beetje gedegradeerd te zijn tot een regionaal dingetje. Iets van vroeger, waar tegenwoordig vrijwel alleen oude mannetjes zich mee bezighouden. Een activiteit die je kunt scharen onder de oud-Hollandse spelletjes, waarmee men ook personeelsuitjes kon invullen.
een beetje gedegradeerd tot een regionaal dingetje
Is kolven inderdaad een Westfries spelletje en daardoor gedoemd langzaam met het nog gebruikte dialect uit te sterven? Kunnen we over niet al te lange tijd dit spelletje alleen nog zien in het Zuiderzeemuseum of een tot kolfmuseumpje veranderde kroeg met kolfzaaltje? Op het internet trof ik een lijstje met vijftien locaties waar nog actief gekolfd wordt. Twee locaties op het lijstje bevinden zich buiten Westfriesland: St. Eloyen Gasthuis in Utrecht en Verenigingsgebouw ’t Gossie in Lopik. De rest van de kolfzalen zijn te vinden in Westfriesland en dan nog voornamelijk in cafés en dorpshuizen. Je zou dus inderdaad geneigd zijn te spreken van een typisch Westfries spelletje.
“slick ende vuylnis met hare colven tegen de huysen te smyten”
Wanneer je leest over de geschiedenis van het kolfspel, in de Middeleeuwen met een c geschreven, dat lees je dat er op veel meer plaatsen in onze gewesten gekolfd werd. Voornamelijk in de Hollandse en Friese gewesten, maar ook, dankzij de handelscontacten via de scheepvaart, in Schotse havensteden. Men sloeg met een kliek, een soort hockeystick, en wie weet was dat zelfs de voorouder van de huidige hockeystick. De colven, zoals de slagstokken ook genoemd werden konden de bal een flink end buiten de baan slaan en het nodige ongerief veroorzaken. Zo werd er geklaagd over “goede luyden beseert en glaessen uytgesmeten” of “slick ende vuylnis met hare colven tegen de huysen te smyten”.
Hebben we het over een spelletje of een sport? Er is sprake van een spel waarbij ook fysieke eisen worden gesteld. Je bent niet fanatiek in beweging schat ik maar in. Ik denk niet dat deelnemers zich eerst in een kleedkamer in een lichte sportuitrusting hijsen en na afloop het zweet wegspoelen onder de douche. Wie van zijn vetrolletjes af wil kan wellicht beter een intensievere sport kiezen. Er komt wel een vaardigheid bij kijken, die je door vaak doen kan ontwikkelen. Er zijn verschillende kwaliteitsklassen en er worden wedstrijden georganiseerd met puntentellingen. Is de beantwoording van de vraag of het een sport is echt belangrijk?
De deelnemers beleven er genoegen aan en voor hen zal het naast ontspanning ook uitdagingen opleveren. Is het jammer dat er relatief weinig kolvers zijn? Toch wel. Er bestaan nog steeds activiteiten die helemaal niets te maken hebben met computerschermen. Je doet het samen met andere liefhebbers van het spelletje. Een mooi sociaal gebeuren dus en je hoeft niet te wachten totdat je met pensioen gaat. Zou de sport golfen een afgeleide kunnen zijn van kolven? Bij het kolven moet je met drie slagen slagen.
Wanneer je graag zou willen zien dat kolven minimaal zo bekend gaat worden als korfbal, dan mag er nog wel wat promotiewerk worden verricht. Moeten we gewoon eens mee aan de gang gaan. Niet met de Franse slag, niet met er maar een slag naar doen, maar slagvaardig aan de slag!
