31 januari 2024 – Column Peter Ursem: Streeploos Westfries
Omdat ik in Alkmaar geboren ben, mag ik me niet zomaar geboren Westfries noemen. Mijn voorouders waren dat wel, zelfs mijn opa Piet Ursem had in Westfriesland in de wieg gelegen. Omdat ik nu al vijftig jaar in Hoorn woon, durf ik mijzelf toch wel Westfries te noemen.
In vroegere jaren schreef ik West-Friesland nog met een verbindingsstreepje. Tegenwoordig laat ik zien dat ik ben omgeturnd en laat ik in Westfriesland het streepje weg. Het is nog niet volgens de officiële spellingsregels en daarom zul je in de kranten meestal dat streepje een verbinding zien maken tussen West en Friesland. Ik ben nu geneigd om te verklaren: bij een echte Westfries loopt er geen streepje door. Wij zijn niet het westelijke deel van de provincie Friesland. Westfriesland is een flink deel van de geschiedenis een apart stukje Nederland geweest.
bij een echte Westfries loopt er geen streepje door
Het is heel boeiend om eens over de geschiedenis van onze regio te lezen. Mijn interesse voor dit stukje Nederland omvat ook een deel van de prehistorie ervan. In de Bronstijd hebben hier mensen gewoond. Hoogstwaarschijnlijk geen volk dat zich Friezen noemde. Ik heb me door een tentoonstelling in het Westfries Museum laten inspireren een jeugdboek te schrijven dat in deze tijd speelt. In de kelder van het museum waren de overblijfselen te zien die in onze regio waren aangetroffen en die zelfs dateerden vanuit het Neolithicum, de Nieuwe Steentijd.
Tussen 2850 – 2000 jaar v.Chr. hebben hier mensen van de Vlaardingencultuur, Standvoetbekercultuur en Klokbekercultuur rondgelopen. De volkeren zijn vernoemd naar de vindplaats en vorm van hun aardewerk. De kans dat men over vierduizend jaar de huidige bewoners een naam geven op basis van gevonden aardewerk of andere artefacten is klein. Misschien dat een diepgraver naar documenten uit deze tijd wel tot het idee komt de term Westfriezen te gebruiken. Zonder streepje dus. We dienen er met ons allen wel voor te zorgen dat we de streeploze variant veel vaker en wijder verspreid moeten gebruiken dan nu in de krant gebeurt.
de streeploze variant veel vaker en wijder verspreid moeten gebruiken
Ik kan me uit de geschiedenislessen in de lagere schooltijd herinneren dat toen de Romeinen uiteindelijk vertrokken er na de Grote Volksverhuizing in ons land een gebiedsverdeling bestond voor de Friezen, de Franken en de Saksen. Dat er in de periode die wij de Middeleeuwen noemen een flink aantal machtswisselingen heeft plaatsgevonden en dat de diverse adellijke figuren uit heel wat streken de baas mochten zijn over de bevolking werd niet heel duidelijk verteld. Willem II, de Roomskoning en Floris V zijn wel even langsgekomen, maar in de meeste geschiedenisboekjes werd het wel en wee van de Westfriezen nauwelijks genoemd. Dat er naast de Frisii ook Warnen, Juten en Vikingen zich vestigden zal menig Westfries van nu als verrassing klinken.
Over de periode tussen Willem II en de dood van Floris V heb ik gemeend een jeugdboek te schrijven en om dat een beetje geloofwaardig en geschiedkundig juist te kunnen doen, heb ik me een beetje over die tijd kunnen inlezen. Maar er valt zoveel meer boeiends te vertellen. Ik wist toen nog niet dat een aantal dorpen van Westfriesland stadsrechten hadden verkregen. Aan het einde van de 14e en begin van de 15e eeuw waren hier de volgende steden: Stede Abbekerk, Stede Hem, Stede Hoogwoud, Stede Sijbekarspel, Stede Spanbroek, Stede Westwoud en Stede Wognum. Bij elke plattelandsstad hoorde ook enkele naastbij gelegen dorpen.
stadsrechten weer worden teruggekocht voor de som tussen 12 en 50 pond
Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse Twisten was er een hoop gedoe tegen de heersende Filips de Goede en dat liep uit tot de Slag bij Hoorn op 22 augustus 1426, die verloren werd. Voor straf werden alle stadsrechten weer ingetrokken. Omdat men zich een tijdje netjes en gehoorzaam gedragen had, mochten de stadsrechten weer worden teruggekocht voor de som tussen 12 en 50 pond. Ik zag de plaatsen Grootebroek, Lutjebroek en Bovenkarspel niet in het rijtje terug. We kennen de samensmelting in één gemeente als Stede Broec en je mag je natuurlijk afvragen welke graaf of andere hooggeplaatste persoon dit heeft toegestaan en hoeveel ervoor betaald is.
Ik meen te mogen zeggen dat ik mij door me af en toe te laven aan geschiedkundige feitjes over Westfriesland nog meer Westfries voel. Een Westfries waar geen streepje voor verbinding met deze regio nodig is!
