11 december 2024 – Column Peter Ursem: Met respect
Deze week is de week van respect. Op scholen in Westfriesland is dit onderwerp langsgekomen. Ik weet niet op hoeveel scholen dit heeft plaatsgevonden en hoeveel leerlingen pakweg een uurtje met dit thema gestoeid hebben. Respect is een van de belangrijkste begrippen in de samenleving en het is tevens een van de ingewikkeldste. Niet alleen voor leerlingen. Respect valt best te leren, maar dan moet je wel eventjes bij de les blijven.
In woordenboeken is de betekenis op te zoeken. Zo is ergens als verklaring van het woord te lezen: ‘gevoel of uiting waarmee je laat merken dat je iemand aanvaardt als een waardig en waardevol mens’. Wanneer je het niet in een hele zin uitgelegd wilt krijgen kun je ook een aantal andere begrippen in een lijstje zetten: ‘1) Aanzien 2) Achting 3) Betrekking 4) Bewondering 5) Eerbetoon 6) Eerbied 7) Eerbiediging 8) Egards 9) Gezag 10) Hoogachting 11) Iemand waarderen 12) Ontzag 13) Opzicht 14) Waardering 15) Waardigheid’. Er zijn nog meer uitleggen van het begrip respect te vinden, maar ze komen alle wel neer op wat ik daarnet uit twee woordenlijsten overschreef.
Bij standsverschillen was de norm vooral dat de lager geplaatste respect betoonde.
Iemand aanvaarden als een waardig en waardevol mens klinkt heel mooi, maar heel veel mensen zijn zo niet goed opgevoed. Vanuit een zeer lange historie van samenlevinkje spelen is men uitgegaan van de waarde van de groep waarin men werd grootgebracht. Hoor iemand niet bij jouw groep, dan kun je daar verschillend op reageren. Is de persoon lid van een groep die het maatschappelijk veel beter voor elkaar heeft en over veel meer invloed beschikt, dan reageer je anders dan wanneer de situatie andersom is. Bij standsverschillen was de norm vooral dat de lager geplaatste respect betoonde. De woorden bewondering, eerbetoon, eerbied hoogachting en ontzag duiden daar op.
Het bestaat nog altijd. In de meest extreme vorm is dat waar te nemen wanneer mensen worden voorbereid op een ontmoeting met de koning en wat een feest is het dan te merken dat Zijne Majesteit zich tegenover jou gedraagt alsof hij een gewoon mens is. Het is dit soort van respect waarmee ik grootgebracht ben voor iedereen die een belangrijkere plaats inneemt dan de leden van ons gezin (en dat waren er hééél veel!). Wanneer het instampen van dat gevoel vakkundig genoeg gebeurt, blijft dat een groot deel van je leven overeind. Bij mij is het nog altijd niet helemaal weggesleten. Maar dit soort respect is niet het respect wat men deze week aan de Westfriese jeugd wilde duidelijk maken.
Verschillen doen mensen namelijk heel uitgebreid.
Respect is niet het afnemen van de pet bij het ontmoeten van de ander. Het moet het besef zijn dat jouw manier van denken en doen niet de norm mag zijn om de waardigheid van de ander aan af te meten. Je begrijpt hopelijk dat ik niet doel op een houding van een ongeïnteresseerde hufter. De meeste jongeren komen nog uit gezinnen waar het geloof een belangrijke rol speelt. Wanneer je dan ook de boodschap meekrijgt dat iedereen die niet jouw geloof aanhangt per definitie verkeerd bezig is en dus mag of zelfs moet worden genegeerd of geminacht, wordt het leren van respect een les met veel huiswerk! Verschillen doen mensen namelijk heel uitgebreid.
Opleidingsniveau, intelligentie, sportieve capaciteiten, gevoel voor humor, kunstzinnige talenten, taalbeheersing, gendergerichtheid en nog een paar eigenschappen, die voor een flink deel ook staan opgesomd in regel één van onze grondwet kunnen allemaal een stukje verschil uitmaken. Dat anders zijn maakt de mens niet minder. Daar is het respect nodig. En vooral in deze tijd is het moeilijker om daarin de weg niet kwijt te raken. We hebben in Nederland en dus ook in Westfriesland te maken met het steeds meer normaal te vinden dat je dat onderscheid in mensen ziet en daar flink op reageert. Uitsluiten, discriminatie, opzoeken van confrontatie en het verzamelen van argumenten en redenen om dat respectloze handelen te rechtvaardigen is zelfs het hoofdthema van onze grootse politieke fractie in de Tweede Kamer.
Op school aandacht geven aan respect is niet het opvoeden van kinderen naar een links politiek model. In een sterke democratie kunnen rechts en links gedachtegoed leiden tot een heel prettige samenleving. Respect is daar het toverwoord voor. Met respect samen leven. Mooi toch wanneer iedereen dat doet?
