Column Peter Ursem: Een zwanenzang

25 juni 2025 – Column Peter Ursem: Een zwanenzang

Er zijn dieren die in onze wereld een symboolfunctie hebben. Bedrijven hebben dieren in hun identiteit ingevoerd. Een leeuw zal niet snel door een éénmansbedrijfje prominent in het logo gevoerd worden. Een grote, zelfs Nederlandse, bank kan dat weer wel doen. Een leeuw is al in onze middeleeuwse literatuurgeschiedenis opgevoerd als koning der dieren. Je ziet de leeuw terug is vlaggen en wapenschilden.

Vogels kunnen zo’n symboolfunctie ook hebben. Niet voor niets wordt in de VS hun grootste roofvogel gebruikt als symbool en onze Duitse buren kozen ook voor diverse doelen een adelaar. De mus of een eend is een stuk minder in trek en dat hoef je niemand uit te leggen. Een zwaan daarentegen kan worden gebruikt in logo’s zonder dat iemand daar rare grappen over maakt die de betekenis volledig onderuit halen. Hoewel, het lijkt me een mooie uitdaging. Dat Lelystad de zeearend afbeeld als ‘onze huismus’ is best wel humor.

De vogels in ons landschap hebben alle een functie. Veel vogels worden ook gezien als leuk om naar te kijken, maar ook als een bevestiging dat we onze natuur nog niet zozeer verpest hebben dat we de gevleugelde vriendjes hebben verjaagd of gedood. Slechts wanneer er meer dan genoeg van rondvliegen, -zwemmen of -lopen mogen we ze door ‘natuurbeschermers met vuurwapen’ laten afknallen. Alleen schijtlijsters die in onze samenleving zaken zouden moeten regelen moeten we redelijk ongemoeid laten.

In ons Westfriesland zwemmen in veel sloten heel statig ook zwanen rond.

In ons Westfriesland zwemmen in veel sloten heel statig ook zwanen rond. Nu hebben deze grote watervogels gezinnen gesticht met jongen. We kunnen ons laten vertederen door ze te zien zwemmen als gezinnetjes. Vader en moeder zwaan zijn een verbintenis aangegaan die we bij mensen ook veel tegenkomen. Er zijn geen trouwambtenaren aan te pas gekomen en advocaten om scheidingen netjes te regelen zul je bij deze diersoort niet kunnen aantreffen. Zonder dat er een religieus of psychologisch onderlegde begeleidende inwijdings- en ondersteuningszwaan aan te pas komt blijven zwanen en hun nazaten zich meestal aan deze ongeschreven zwanenregels houden.

Vrijheid is iets dat pubers graag beogen

Hoe anders kan dat zijn bij ons, mensen. Je niet houden aan regels die je vaak niet eens hoeft uit te leggen wordt ervaren als vrijheid. En is vrijheid, zonder rekening te houden met wat dan ook, niet het allermooiste wat wij als mensen kunnen beleven? We hebben zelfs politieke partijen die het woord vrijheid in hun naam voeren om zo in staat te zijn beslissingen te nemen die menig niet-lid enorm pijn kunnen doen. Maar dat even terzijde. Vrijheid is iets dat pubers graag beogen en dan bedoelen zij menigmaal de vrijheid om dingen te doen die even niet te veel rekening houden met wat het anderen of de wereld om ons heen aan kan doen.

Kijk naar de waterrijke omgeving van Stede Broec en Enkhuizen. Vorig jaar nog tuften wij met andere familieleden door deze wateren om ons te verlustigen aan de mooie omgeving en de rijkdom die de natuur ons liet zien. Tot de momenten dat er kleine bootjes met enorme motoren met hoogverheven boegen langs kwamen scheuren met lachende jongetjes die ook genot peurden uit de verschrikte en boze gezichten van het stelletje bejaarden in een sukkeltobbe. Een vermanende opmerking van onze gids werd vrolijk weggelachen.

Niet alleen woest waterpret, maar erger past kennelijk ook bij het gedrag van deze ongeremde jeugd. Er is een zwanenmoeder doodgevaren. Ook met jongen. Vader zwaan moet maar zien hoe hij zijn leven verder oppakt. Het is gezien door iemand. Is dit genoeg om nu echte maatregelen te nemen? Kunnen gozertjes met waterlef hier onderuit komen omdat het niet is gefilmd? Worden we nu pas wakker om pubergedrag in te binden? Is er alles bij elkaar genoeg reden om racebootjesafwijkingen met stevige therapieën te genezen? Welk dier zullen we in ons wapenschild gaan voeren? Een wezelachig beestje of een dier die een beschermend symbool betekent? Mag dat een zwaan zijn, hoewel die kwetsbaar blijkt voor hersenloos geweld?