ENKHUIZEN – Archeologen hebben in de VOC-stad Enkhuizen de verdwenen derde waterpoort teruggevonden. Deze werd in 1598 gedurende de 80-Jarige oorlog gebouwd en maakte deel uit van de vesting Enkhuizen.
De waterpoort werd de Ketenboom genoemd en was met een afmeting van 15 bij 7 meter en een doorvaartbreedte van 4 meter groter dan de Gouwsboom en de Boerenboom, de nog twee bestaande waterpoorten. De waterpoort vormde voor de kleine schepen de verbinding tussen de stad en de polder en is in 1886 gesloopt. De funderingen zijn gevonden voorafgaand aan de nieuwbouw van een bedrijfshal van de kunststofproducent Renolit.
Kijkje nemen
Archeologie West-Friesland en Renolit nodigen geïnteresseerden eenmalig uit om woensdag 9 augustus van 16.00-20.00 uur de verdwenen waterpoort te komen bekijken. Archeologen geven ter plaatse tekst en uitleg. (Renolit, Flevolaan 1, 1601 MA Enkhuizen)
Waterpoort op het industrieterrein
Wie op het industrieterrein de Ketenwaal in Enkhuizen staat, zou niet vermoeden dat hier archeologisch iets te beleven valt. Fabriekshallen, moderne gebouwen en af- en aanrijdende vrachtauto’s bepalen het beeld. Aan één kant ligt de spoorlijn Enkhuizen-Hoorn en aan de andere kant de Westfriese Omringdijk. Historisch is, in tegenstelling tot de monumentale Enkhuizer binnenstad hier niets bewaard gebleven. Toch zijn de archeologen van Archeologie West-Friesland hier druk bezig en een bijzonder stuk geschiedenis van Enkhuizen is bloot te leggen.
Geschiedenis van de Ketenboom
De stad Enkhuizen werd in 1590 wat oppervlakte betreft verdrievoudigd door een grote vestingwal aan te leggen. Hierin kwamen drie waterpoorten ofwel ‘bomen’. Binnen de vesting lagen langs de Westfriese Omringdijk veel zoutraffinaderijen, de zoutketen. Dit gaf dan ook de naam aan de landpoort en waterpoort: de Ketenpoort en Ketenboom. De Ketenboom is in 1598 gebouwd en werd beschermd door Bastion Oranje, een palenketting ‘staketting’ in het buitenwater voor de invaart van de poort.
In de grond blijken zeer dikke muren van de Ketenboom nog aanwezig met daaronder dikke houten balken. Deze waterpoort was zo’n 15 meter lang en 7 meter breed. De breedte van de doorvaart bedroeg ruim 4 meter. Deze waterpoort was daarmee een slag groter dan de Boerenboom en Oude Gouwsboom, die als onderdelen van de verdedigingswerken wel behouden zijn gebleven. Hoe de Ketenboom eruit heeft gezien, weten we dankzij oude prenten. Op de doorvaart stond een gebouw met een fraai spits dak. Hierin bevond zich het hijswerk van het zware houten schot, de hamei.
In de dikke muren zijn de sleuven van dit schot te zien. Bij hoog polderwater of overstroming kon het schot zakken om de stad te beschermen. En ook bij dreigend oorlogsgeweld deed het schot dienst, want de waterpoort was ook een verdedigingswerk. De wal naast de Ketenboom sloot aan op de Ketenpoort die verboden was met de stadsmuur op de wal. Een deel van de stadsmuur werd in 2007 door een eerder archeologisch onderzoek al aangetroffen.
Opdeling, sloop en nieuwbouw
Het gebied maakt tot 1885 deel uit van de stad. De stadsomwalling met bastions en brede stadsgracht werd door de aanleg van de spoorlijn afgesneden van de rest van de stad. Op het verweesde stuk Enkhuizen kwamen tuinen en weilanden te liggen. De Ketenboom werd in 1886 voor 390 gulden door de stad verkocht aan een sloper. Deze sloopte tot het maaiveld, de funderingen bleken in 1951 nog te zien. Daarna werd een industrieterrein aangelegd waar onder andere de Draka kabelfabriek zich vestigde. De laatste historische sporen werden uitgewist. De waterpoort verdween onder het parkeerterrein van RENOLIT, fabrikant van medische kunststoffen. Hier zal over enige tijd een nieuw hoofdgebouw verrijzen.
Uitleg
Voor iedereen die het imposante muurwerk van de Ketenboom met eigen ogen wil zien, wordt woensdag 9 augustus vanaf 16.00 uur tot 20.00 een open dag georganiseerd. Archeologen Christiaan Schrickx, Dieuwertje Duijn en Michiel Bartels geven tekst en uitleg.
Kijk voor meer foto’s / informatie: http://www.archeologiewestfriesland.nl
