Stadsrechten Hoorn en Westfriese dorpen te bewonderen in WF Archief

HOORN – Op 27 maart aanstaande viert Hoorn de “verjaardag van de stad”. In de Oosterkerk wordt dan herdacht dat Hoorn 663 jaar geleden, in 1356, stadsrechten ontving van hertog Willem V van Beieren.

Naar aanleiding hiervan kunnen bezoekers aan het Westfries Archief vanaf deze week de originele stadsrechten bewonderen. In de tentoonstelling kunt u ook de stadsrechten van Enkhuizen en van de Westfriese plattelandssteden Sijbekarspel (1414), Spanbroek (1414) en Wijdenes (1430) bekijken. Een unieke kans om de originelen een keer in het echt te bewonderen. Het Hoornse stadsrecht wordt op 27 maart tentoongesteld in de Oosterkerk.

Brand en diefstal

Niet alle Westfriese stadsrechten berusten nog in het Westfries Archief. Door een grote brand in 1555 ging het stadsrecht van Medemblik uit 1289 verloren. De plattelandssteden Hoogwoud en Wognum moesten hun privileges uit 1414 twaalf jaar later alweer inleveren als straf voor hun deelname aan een aanval op Hoorn. Ze berusten tegenwoordig in het Nationaal Archief in Den Haag.

Het stadsrecht van Schellinkhout uit 1402 ging verloren door toedoen van een vendel soldaten van de geuzenhopman Vocabel in oktober 1572. De “bezoekers” klommen via een ladder door een kapotgeslagen raam de kerk in en verscheurden de privileges in de “stedekist”. De restanten gooiden zij in de open haard van een naburig huis. De regenten van Schellinkhout reisden in 1581 naar de regering in Den Haag voor “nieuwe” exemplaren.

Rechtspraak

Een beetje griezelen hoort ook bij stadsrechten. Steden hadden namelijk het recht om misdadigers voor hun eigen rechtbank te laten berechten. De vonnissen waren soms niet mis. Eén daarvan betreft de 22-jarige Napolitaanse inbreker Orsel Yelis (“alias Valentine di Celo van Palo, in de wandeling de Italianer”). Tijdens zijn aanhouding in Hoorn in 1688 schoot hij de plaatselijke gerechtsdienaar met een “sack-pistool of poffertje” twee kogels in het voorhoofd. Zijn vluchtpoging eindigde in de vestinggracht. De “Italianer” kreeg de doodstraf door wurging “met de koorde”.

Zijn lichaam werd opgehangen aan de galg buiten de stad. Op de plaats van het voormalige galgenveld aan de Westerdijk vinden we tegenwoordig een kinderboerderij. Ook andere reeds lang vergeten galgenvelden passeren de revue in de tentoonstelling.

Tentoonstelling

De tentoonstelling loopt tot en met 19 april. U kunt het Westfries Archief bezoeken op dinsdag en vrijdag van 09.00 uur tot 17.00 uur, Blauwe Berg 5C in Hoorn.